Wikileaks sema saba-yan, ta sema baomi, Stratfor tene

Yan-kwamba Stratfor kampuni, ta tene muito baomi. Na kampuni tene silni, ta sabe muito. Ta kuli, ta kumpul baomi, ta konseyo silni-yan.
 

Na kampuni kaxe baomi, ta tene. Ce-din Wikileaks sema saba-yan, ta sema  kwasi saba-baomi, na kampuni Stratfor tene.

============================================

Wikileaks tells all, it tells secrets, Stratfor possesses

People say Stratfor company, it has many secrets. That company has power, it knows a lot. It words, it gathers secrets, it advises powerful men.

That company hides secrets, it has. This day Wikileaks told all men, it told almost all secrets, that company Stratfor has.

=============================================

Wikileaks discloses Stratfor secrets

Stratfor is considered an influential company with much sensitive information. With its vast range of operations and influence, it gathers intelligence and consuls the men in power.

It keeps the information it has behind tight vaults. Today, however, Wikileaks made public almost all information the company had.

=========================================

That's in Neo Patwa. The grammar is non-existent and I was so happy to find there are no verbs, only aspect markers just like in Chinese. Unfortunately I don't think the project is alive any longer... (-_-)

Google revives Newspeak (?)

We have heard about Esperanto, Interlingua and all kinds of constructed languages. It's said except for a dozen of them, no one ever learned any conlang except its creator. Newspeak is certainly one of those that have found an appeal among people other than its creator.

I am not overly cynical here. It's just for amusement. Nonetheless doesn't this sound like Newspeak, an epitome of what it would be like to doublethink if you were to believe in what Google says:

"Migrating to localized domains will allow us to continue promoting free expression...while...complying with valid removal requests pursuant to local law."

If one were to translate it into Oldspeak, what Google is essentially trying to say is: they will keep on (pretending to?) helping people speak out their mind while at the same time conniving (too harsh?) with the state to shut people away so that ideas that are deemed dangerous by those in power can't reach them.

Contradictory? In Oldspeak, yes. But it certainly makes sense in Newspeak. After all: 

Freedom is slavery.

War is peace.

Ignorance is strength.

In short,  you can shout out your mind and the system will make sure no one gets to hear you. The new system ensures at least in theory that information is not to be found exactly where it's the most needed. If rulers of Baharin were to outlaw protests then our don't-be-evil obedient Google will simply cut access so that people inside Baharin can't read anti-regime blogs. Of course the blogs will remain accessible outside the country but in all likelihood they will go unnoticed unless the rulers happen to be anti-American or anti some big power.

Can there be a unified Punjabi vocabulary?

Creation de Interlinga era possibile proque un grande numero de linguas european usa un vocabulario commun in textos scientific o technical. In Asia del Sud, quanquam, le situation es completamente differente. Ibi il ha un longa historia de divider linguas. On non pote cambiar grammatica e proque on simplemente commencia usar differente parolas. Division del hindustani a in duo linguas es un exemplo famose. Infelicemente panjabi potera haber le mesme fato.

=====================================

Interlingua was possible in the first place because chief European languages have more or less a similar learned vocabulary. When it comes to creating new words the languages there invariably turn to either Latin or Greek, resulting in a situation where a person who is fluent in one language can at least get an idea of what a scientific or technical paper is about in another. T

he same, to some extent, I believe is true of Chinese and Japanese where a speaker of either language can at least get the gist of a scientific or technical paper because Classical Chinese serves as the source.

The situation is, however, radically different in South Asia where we have let irrationality take over us in past and have divided a single language (Hindustani) into two on the basis of learned vocabulary and are on the verge of repeating the same mistake once again with Punjabi.

In a sense it is a good thing that Punjabi is not a recognised language in Pakistan. If it were the government there would have to create new vocabulary and, given the antagonism between India and Pakistan, it's unlikely that they would use the term rajdhani (Eastern Punjabi, EP) for capital when dar-ul-hakumat is ideologically more attractive.

When we couldn't even agree on creating a single Punjabi Wikipedia, I sincerely doubt if we would ever agree on a mutually comprehensible vocabulary. Despite having two hugely disparate writing systems, the Chinese have got only one Wikipedia. The same goes for the Portuguese Wikipedia where significant differences in vocabulary and orthography didn't split it into two.

The Serbs manage their two scripts very well so I don't know what gets in the way. The automatic script conversion software is in beta stage. Therefore technology is not a barrier. At the same time it would be naive to think it is the Punjabi ego that comes in the way. The real reason lies in ignorance. 

I bet most people here aren't ever aware of the fact that about two-third people in Pakistan speak Punjabi. Years of propaganda has created a false notion here that everyone in Pakistan speaks Urdu. I am not aware of the conditions on the other side of the border but they must not be very dissimilar.

Anyway, there isn't much I think I can do. So just for fun I have collected half-a-dozen words (if I had free time I would have done better) that are either Western Punjabi or Eastern Punjabi but may not be understood when on the different side of the border:

English	Eastern Punjabi	Western Punjabi
Article	nibaṃd	mazmūn
Capital	rājdhānī	dar-ul-hakūmat
Astronomy	khagol-vigyān	falkiyat
World War	viśva-yudh	jang-e-azīm
Philosophy	darśan	falsafā
United Nations	saṃyukta rāśṭar	akvām-e-mut'hada

Correct Speaking Habits in North India

I just finished eating dinner. Television was on while we were eating and there was Dekha Ek Khwaab (Have a Dream), one of many Indian soap operas, playing. In the programme a character (some member of the royal family) is teaching the protagonist princess Manyata history when suddenly the focus turns to language after the princess utters a word incorrectly. 

The word in question is [ʊmr] (umr, age). The princess instead says [ʊmʌr] (umar, age) and a funny scene ensues when her instructor tries to correct her. She just doesn't get it. Then the would-be prince appears and, as if by magic, and the princess learns the correct pronunciation in a single attempt. The programme aside, the episode does bring up an interesting situation that is prevalent in much of North India.

We North Indians have developed really bad pronunciation habits. I often try to correct my sisters when they say [dʒəmɪ:n] (jameen, earth) instead of [zəmɪ:n] (zameen, earth) or [vəkʌt] (waqat, time) instead of [vəkt] (waqt, time). Guess what I get in return - mockery.

I am not a professional linguist so I don't know the basic underlying factors. Nonetheless there is this visceral feeling that makes wrong pronunciation so repelling and I find it so 'uncultured.' I don't think speaking habits can be changed by a government decree but at least the education system should be such that it at least inculcates in children correct speaking habits.

ਹੁਣ ਚੀਨੀ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ

ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਿਚਲੇ ਫ਼ਾਸਲੇ ਘੱਟ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਸਹੀ ਵੀ ਹੈ । ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਭਾਸ਼ਾ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਬਖ਼ੂਬੀ ਅੰਜਾਮ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਪੋਸਟ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿੱਖਣ ਦੀ ਵਜਿਹ ਇੱਕ ਜ਼ੁਬਾਨ ਇਸ ਦੂਸਰੀ ਖ਼ੂਬੀ ਨੂੰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ ।

ਹੁਣ ਤਕ ਮੈਂ ਕਈ ਬੋਲੀਆਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ ਪਰ ਕਦੀ ਵੀ‌ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀ ਹੋਇਆ । ਪਰ ਮੈਂ ਵੀ‌ ਢੀਠ ਹਾਂ, ਹੱਟਦਾ ਹੀ ਨਹੀ । ਖ਼ੈਰ ਦੋ ਕੁ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਚੀਨੀ ਸਿੱਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ । ਚੀਨੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਬ ਤੋਂ ਵਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ; 1 ਅਰਬ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਬੋਲਦੇ ਹਨ । ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨੀ ਸਿੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਗਲਾਂ ਕਰ ਸਕਾਂਗਾ । ਪਰ ਚੀਨੀ ਸਿੱਖਣ ਪਿੱਛੇ ਮੇਰਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਗਲਾਂ ਕਰਨਾ ਨਹੀ । ਮੈਂ ਚੀਨੀ‌ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾ, ਰਸਾਲੇ, ਵੈਬ-ਸਾਇਟਾਂ ਆਦਿ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ।

ਚੀਨੀ ਲੋਕ ਚੀਨੀ ਬੋਲੀ ਲਿੱਖਣ ਲਈ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਚੀਨ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਲੋਕ ਸੌਖੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ (simplified characters) ਦੀ ਵਰਤੋ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੱਦ ਕਿ ਤਾਇਵਾਨ, ਹਾਂਗ-ਕਾਂਗ ਅਤੇ ਮਕਾਓ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਚੀਨੀ ਨੂੰ ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹਾ (traditional characters) ਦੇ ਜ਼ਰਿਏ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ । ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਚਿੰਨ੍ਹ (difficult characters) ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਜੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਜਿੱਥੇ 130 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਚੀਨੀ ਨੂੰ ਸੌਖੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 4 ਕਰੋੜ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੀ ਹੈ ।

ਮੈਂ ਚੀਨੀ ਨੂੰ ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹਾ ਦੇ ਜ਼ਰਿਏ ਸਿੱੱਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਂ ਕਿ ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਰਕਕ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੋਹਣੇ ਹਨ । ਜੇ ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਤੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਰਕਕ (logical) ਇਸ ਲਈ ਹਨ ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹਿੱਸਿਆਂ (components) - ਭਾਵ-ਚਿੰਨ੍ਹ (radical) ਅਤੇ ਧੁਨੀ-ਚਿੰਨ੍ਹ (sound component) - ਅਤੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਛੇੜਖਾਨੀ ਨਹੀ‌ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਟੁਡੈਂਟ ਲਈ ਕਿਸੇ ਬੇਗਾਨੇ ਚਿੰਨ੍ਹ (ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤਕ ਨਹੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ) ਦੇ ਮਤਲਬ ਜਾਂ ਆਵਾਜ਼ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸੌਖੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਅਕਸਰ ਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀ ਹੈ ।

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ‌ ਵੇਖਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਅੱਖ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀ ਪਾਵਾਂਗਾ ਕਿ ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁੰਦਰ ਹਨ । ਹੇਠਾਂ ਦੋਨੋ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ, ਤੁਸੀ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ:

 ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹ

我叫李立。我姓李，名字叫立。我的爸媽是中國人。我有兩個妹妹。我學中文。我愛人人。

 ਸੌਖੇ ਚਿੰਨ੍ਹ

我叫李立。我姓李，名字叫立。我的爸妈是中国人。我有两个妹妹。我学中文。我爱人人。

ਪੰਜਾਬੀ

ਮੇਰਾ ਨਾਂ ਲੀ ਲੀ ਹੈ । ਮੇਰਾ ਸਰਨੇਮ ਲੀ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਲੀ ਹੈ । ਮੇਰੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਚੀਨੀ‌ ਹਨ । ਮੇਰੀਆਂ ਦੋ ਭੈਣਾ ਹਨ । ਮੈਂ ਚੀਨੀ‌ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ । ਮੈਨੂੰ ਸਬ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੈ ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਕਲਾ ਤਾਇਵਾਨ (2 ਕਰੋੜ ਦੇ ਕਰੀਬ ਆਬਾਦੀ) ਹੀ ਸਾਲ 'ਚ 45,000 ਤੋਂ‌ ਵਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਾਪਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਚੀਨ (100 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ) ਵਿਚ ਛੱਪਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਲਗਭਗ ਇੱਕ-ਤਿਹਾਈ ਹੈ ।

ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 3 ਵਜਿਹਾਂ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਮੈਂ ਚੀਨੀ‌ ਨੂੰ ਰਿਵਾਇਤੀ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ।